De notaris: wie, wat, waarom?
21 september 2016
Een notariskantoor: vroeg of laat kom je er wel eens over de vloer. Dit gebeurt meestal op belangrijke momenten in je leven. Denk maar aan de aankoop van een woning, een huwelijk, de oprichting van je eigen zaak, maar ook een echtscheiding of een erfenis. Maar wat doen de notaris en zijn team nu precies?
Een gespecialiseerde jurist … na een lange opleiding
De notaris is op de eerste plaats een juridisch adviseur met een breed werkterrein. Dat word je niet zomaar van de ene op de andere dag. Iemand die notaris wil worden, moet eerst vijf jaar de opleiding “Rechtsgeleerdheid” volgen, een “master na master” in het notariaat aanvangen om zijn theoretische kennis aan te scherpen, en ten slotte minstens drie jaar stage lopen in een notariskantoor om de nodige ervaring op te doen. Daarna kan je deelnemen aan een vergelijkend examen. Pas na het slagen op dit examen kan je benoemd worden als notaris. Deze doorgedreven procedure waarborgt ook gelijkheid: iedereen kan notaris worden, want iedereen strijdt met gelijke wapens. Jaarlijks worden er in ons land maximum 90 notarissen benoemd.
Een gespecialiseerd raadgever … dankzij een lange opleiding
Waarom is een opleiding van minstens negen jaar noodzakelijk om notaris te worden? Het antwoord is eenvoudig: de notaris moet een deskundige kennis naar voor kunnen brengen in verschillende domeinen van het recht. Een notaris heeft kennis van fiscaal recht, familierecht, erfrecht, vermogensrecht, vennootschapsrecht, administratief recht, ….
Vaak zullen al deze verschillende rechtstakken in eenzelfde dossier opduiken. Onze maatschappij is met de jaren immers steeds complexer geworden, zowel op het vlak van administratieve verplichtingen als op maatschappelijk vlak. Denk maar aan nieuw-samengestelde gezinnen waarbij een juist evenwicht moet gevonden worden tussen de soms tegenstrijdige belangen van verschillende mensen. Je zou het als het ware kunnen vergelijken met een puzzel: de meeste juristen hebben een gedetailleerde kennis over zeer specifieke materies, de specifieke stukjes van de puzzel. De notaris heeft een overkoepelende kennis over de verschillende stukken. Hij moet als het ware de hele puzzel in elkaar kunnen passen met de nodige mensenkennis en zakelijke ervaring, zodat de partijen met een gerust hart hun belangrijkste levensgebeurtenissen kunnen regelen. In die zin zou je kunnen zeggen dat wat de huisdokter is voor je lichaam, de notaris is voor je materiële bezittingen.
Een openbare ambtenaar die rechtszekerheid biedt
Naar een notariskantoor gaan, doe je niet zomaar. Vaak ga je er op heel belangrijke momenten in je leven heen. Je kan daarbij niet enkel vertrouwen op de raadgeving van de notaris en zijn medewerkers, maar ook op de documenten die die door hen opgesteld naar aanleiding van een gebeurtenis.
Als je een woning koopt bijvoorbeeld, dan wil je zeker zijn dat de overeenkomst rechtsgeldig is, zodat je niet voor verrassingen komt te staan. Je wilt een huwelijksovereenkomst die sluitend is. Je wilt een overeenkomst dat rechtszeker is en dat door iedereen geëerbiedigd zal worden, zonder dat je in de toekomst nog naar de rechtbank moet gaan omdat sommige aspecten onduidelijk zijn…
De notaris lost geen geschillen op, maar voorkomt dat geschillen ontstaan. Hij doet dus aan “preventieve” justitie. Dit komt vooral tot uiting bij het opstellen van akten: notariële akten hebben een “authentieke” bewijswaarde en “uitvoerbare kracht”. Dat eerste betekent dat de wetgever een speciale waarde heeft willen toekennen aan deze documenten, juist omdat ze opgesteld zijn door een deskundige met de nodige kennis van zaken. Het tweede betekent dat partijen zich rechtstreeks kunnen wenden tot een gerechtsdeurwaarder zonder eerst een vonnis te bekomen wanneer één van de partijen zijn verplichtingen niet nakomt.
Een onafhankelijke en onpartijdige vertrouwenspersoon
Kenmerkend aan de notaris is de neutraliteit die hij moet behouden ten opzichte van zijn cliënten. De notaris zal heel vaak een bemiddelende houding aannemen zodat evenwichtige overeenkomsten kunnen gesloten worden. Is het immers niet beter om familiale conflictsituaties onderling op te lossen en geen beroep te moeten doen op eindeloze processen die een familie uit elkaar kunnen halen?
Daarbij is het beroepsgeheim van de notaris van uitzonderlijk belang. De notaris is een vertrouwenspersoon die op de hoogte is van de samenstelling van je vermogen en de verstandhoudingen binnen je familie. Familie, geld of zeker de dood zijn echter onderwerpen waar mensen heel discreet over zijn. Praten over je vermogen en de gevolgen ervan voor je gezinsleden blijft voor de meesten een taboe. Toch moeten mensen zich ook voor deze zaken, in alle vertrouwelijkheid, kunnen wenden tot een luisterend raadsman zodat ze de juiste beslissingen kunnen maken voor hun toekomst en dat van hun gezin.
De notaris die manifest tegenstrijdige belangen of duidelijk onevenwichtige bedingen vaststelt, moet de partijen daarvan dan ook op de hoogte brengen en ze uitleggen wat de gevolgen hiervan zijn. Een notaris die verzocht wordt om een akte te verlijden die strijdig is met de eerlijkheid en waarheid, moet zijn ambt weigeren.
Een werkgever die verantwoordelijk is voor zijn kantoor
De notaris vandaag is nog steeds een deskundig en veelzijdig jurist, maar nog veel meer dan dat: hij is de manager van een KMO met alles wat daarbij komt kijken (personeelsbeleid, kantoororganisatie, integrale kwaliteitszorg, ICT, ...)
De samenleving, gezinsvormen of de regelgeving… ze worden steeds complexer. Het notarisberoep zelf wordt bijgevolg ook complexer. De nood aan advies op mensenmaat wordt steeds groter. En laat dat nu net zijn wat de notarissen en hun medewerkers drijft: hun cliënten met raad en daad bijstaan.
Bron: Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat
