Een testament opstellen
Een testament opstellen doe je niet elke dag. Toch kan het een slimme en geruststellende keuze zijn om zelf te bepalen wat er met je vermogen gebeurt na je overlijden. Ontdek waarom een testament nuttig is, wie er een kan opstellen en welke vormen er bestaan.
Waarom een testament?
Op de eerste plaats
erven
Bij overlijden erft de overblijvende echtgenoot altijd het vruchtgebruik van de gezinswoning met alle huisraad en meubilair.
Ongehuwd samenwonenden die louter feitelijk samenwonen erven niet van elkaar tenzij er een testament in hun voordeel werd opgemaakt.
Wettelijk samenwonenden erven automatisch van elkaar.
Dit geldt alleen voor de samenwonenden die een verklaring voor de ambtenaar van de burgerlijke stand hebben opgemaakt.
mensen volgens de wet. Toch is het denkbaar dat sommige mensen zich niet helemaal kunnen vinden in de wettelijke regels die de verdeling van hun
nalatenschap
Vermogen, goederen en schulden op het moment van overlijden.
bepalen. Zo erven feitelijk samenwonende partners volgens de wet niet van elkaar, maar het is perfect mogelijk dat ze elkaar toch iets willen nalaten. Ons erfrecht hecht veel belang aan de familiale band tussen personen. Je kan echter ook een belangrijke emotionele band hebben met iemand buiten het traditionele gezin. Het is niet zeldzaam dat mensen iets willen nalaten aan een goede vriend, een petekind, een stiefkind of een bepaalde vereniging. In zo'n situaties kan een
testament
Met een testament kan een persoon bij leven bepalen wat er na zijn overlijden met zijn goederen zal gebeuren. Bovendien kan een testament de rechten van bepaalde erfgenamen uitbreiden (bijvoorbeeld méér dan het vruchtgebruik van de gezinswoning toekennen aan de wettelijke samenwonende) of beperken (bijvoorbeeld de wettelijke reserve van de ouders afschaffen). Een testament is steeds herroepbaar.
opstellen nuttig zijn.
Wie kan een testament opstellen?
Iedereen die gezond van geest is, niet onbekwaam verklaard is en de leeftijd van 16 jaar bereikt heeft, kan zelf bepalen hoe zijn goederen na zijn overlijden verdeeld zullen worden. Bij twijfel over de gezondheid van geest mag de
notaris
De notaris is zowel een openbare ambtenaar die bevoegd is om authentieke akten te verlijden, te bewaren en er afschriften van te verstrekken, als een juridische raadgever. De notaris komt tussen in heel wat domeinen: huwelijken, echtscheidingen, de koop van een onroerend goed, een erfenis na overlijden,…
De notaris wordt benoemd door de Koning.
De partijen kiezen vrij hun eigen notaris.
vragen om een medisch attest voor te leggen.
Een minderjarige van 16 jaar zal slechts een legaat kunnen maken ter waarde van maximum de helft van de goederen die hij bezit. Als zijn beide ouders nog leven, zal hij zelfs maar over een vierde van zijn vermogen kunnen beschikken. Vanaf 18-jarige leeftijd kan elke persoon over het geheel van zijn goederen beschikken.
Een hoge leeftijd speelt geen rol. Zolang je gezond van geest bent, kan je een testament opstellen.
Wie kan een legaat ontvangen?
Minderjarigen of onbekwaamverklaarden kunnen in principe erven. Maar de wet belet wel sommige personen om bij testament te erven. Zo zal iemand die nog niet verwekt is op het ogenblik van het overlijden van de erflater Degene die is overleden en enig bezit - geld, goederen (en mogelijke schulden) - als erfenis nalaat. niet kunnen erven. Een ongeboren kind dat na het overlijden van de vader levensvatbaar geboren wordt, kan wél erven.
De dokters en apothekers die een persoon hebben verzorgd tijdens zijn ziekte kunnen ook niet aangeduid worden in een testament. Die mensen hadden immers een bijzondere band met de zieke persoon, waardoor de kans op beïnvloeding groter is.
Nagaan of je begunstigd bent in een testament
Erfgenamen kunnen de inhoud van een testament zelf niet zien. Particulieren kunnen wel nagaan of er een testament werd geregistreerd. De databank CRT (Centraal Register voor Testamenten) bevat de gegevens van alle authentieke en internationale testamenten, alsook die van de eigenhandige testamenten die je in bewaring geeft aan een notaris door de testamentopmaker (testator) en die hem of haar verzocht heeft de gegevens ervan in te schrijven in het CRT.
-
Na het overlijden wordt het CRT geraadpleegd. Als je een overlijdensakte of enig andere document dat het overlijden bewijst, kan voorleggen (bijvoorbeeld een doktersattest dat het overlijden vaststelt, een vonnis van “afwezigheid”, een opzoeking in het Rijksregister, …), kan het CRTmeedelen of er al dan niet een testament is bij een notaris en waar het bewaard wordt.
-
De notaris wordt niet automatisch op de hoogte gebracht van het overlijden van een persoon. Het zijn de naasten die een overlijdensattest moeten aanvragen, en de opdracht moeten geven aan de notaris om zijn werkzaamheden aan te vatten.
Zo zal de notaris eerst en vooral moeten nagaan wie de erfgenamen zijn. Hiervoor zal hij een akte van erfopvolging moeten opmaken. Die akte is ook belangrijk om de rekeningen van de overledene te deblokkeren. Had de overledene geen testament opgesteld of zijn successieplanning niet geregeld met een andere akte, dan volstaat een attest van erfopvolging Attest dat uitgegeven wordt door het bevoegde registratiekantoor. Dit attest dient om de rekeningen waarvan de erflater titularis is en de rekeningen van diens echtgeno(o)t(e) te deblokkeren bij een overlijden. .
Het is het kader van die werkzaamheden, dat de notaris ook nagaat of er een testament was. Hiervoor doet de notaris een opzoeking in het Centraal Register van Testamenten. Ook particulieren kunnen nagaan of er een testament was. Indien er effectief een geregistreerd testament was, vraagt de notaris de inhoud van het testament op bij het notariskantoor die het testament bewaart.
Het is de notaris die belast is met de afwikkeling van de erfenis Een ander woord voor de “nalatenschap” van de overledene. Zoals de naam het al doet vermoeden is dit alles wat de overledene nalaat: de activa (vorderingen, aandelen, goederen …), maar ook passiva (schulden). , die de inhoud bekendmaakt aan de erfgenamen en/of legatarissen. Dat kan ook het notariskantoor zijn die het testament bewaart, maar dat is niet altijd het geval. De bekendmaking van de inhoud van het testament hoeft niet altijd fysiek te gebeuren. Het kan ook per brief of per e-mail.
-
Erfgenamen kunnen nagaan of de overledene een testament had laten registreren in het CRT (centraal register voor testamenten). Momenteel bestaan er 3 verschillende manieren voor particulieren om een overleden persoon op te zoeken in het CRT:
- Je kunt contact opnemen met een notaris, die verder het nodige zal doen en je verder zal begeleiden met aangepast advies volgens het dossier.
- Je kunt een aanvraag tot opzoeking versturen (per post, fax of e-mail) naar de Steundienst Databanken van FEDNOT, samen met een kopie van de overlijdensakte of een ander document dat het overlijden van de persoon bewijst (bijvoorbeeld een doktersattest dat het overlijden vaststelt, een vonnis van “afwezigheid”, een opzoeking in het Rijksregister, …):
- per post: Bergstraat 30-34, 1000 Brussel
- per fax: 02/505.08.56
- per E-mail: crt@fednot.be
Je ontvangt daarna het bewijs van de opzoeking per post, fax of e-mail.
- Je kunt ter plaatse bij FEDNOT (de Federatie van het Notariaat) terecht voor een opzoeking in het CRT, met een kopie van de overlijdensakte van de overledene, of een ander document dat het overlijden van de persoon bewijst. Een medewerker van de Steundienst Databanken zal onmiddellijk het bewijs van de opzoeking overhandigen aan de aanvrager.
-
De databank bevat ook gegevens over andere vormen van uiterste wilsbeschikkingen (bijvoorbeeld contractuele erfstellingen, schenkingen tussen echtgenoten, regeling van de erfrechten tijdens de procedure van echtscheiding door onderlinge toestemming, …) en over de huwelijksovereenkomsten die specifieke clausules bevatten die een invloed kunnen hebben op de afwikkeling van de nalatenschap.
In dit register worden enkel de gegevens over de identiteit van de testamentmaker (testator), de naam van de notaris en zijn kantoor, en de datum van de akte opgenomen. Met die gegevens zal het later (na het overlijden) mogelijk zijn om het testament terug te vinden.
Uiteraard blijft de inhoud van het testament geheim zolang je leeft; andere personen kunnen niet achterhalen of je al een testament hebt opgemaakt. .
Een notarieel testament biedt meer bescherming ... Waarom eigenlijk?
Hoewel iemand perfect zelf een testament kan opstellen, zijn er bij het opstellen van een testament wel verschillende gevaren:
- Je moet de wetgeving kennen: een testament dat opgesteld wordt zonder kennis van de wet, zal mogelijk geen uitwerking kunnen krijgen. Of nog erger: onduidelijk zijn, waardoor er conflicten kunnen ontstaan.
- Je moet de fiscale regels kennen: hoe je erfenis wordt verdeeld is één zaak, een andere zaak zijn de fiscale gevolgen. Zo willen sommige mensen nalaten aan hun broer of zus. Maar ze weten misschien niet dat broers en zussen hoger worden belast. De notaris kan je hier mee duiding bij geven.
- Een notarieel testament is zo goed als onaanvechtbaar: de notaris die het testament opstelt zal er op toezien dat de persoon die het testament opstelt nog gezond van geest is of niet onder 'dwang' handelt. De notaris speelt een cruciale vertrouwensrol bij testamenten. Dit kan de vragen door de betrokken partijen verminderen.
- Een notarieel testament is een authentiek document: benadeelde erfgenamen kunnen veel moeilijker oproepen dat het geschrift vervalst is. Authentieke documenten hebben een speciale bewijswaarde.
Waarom stellen mensen een testament op?
- Om iemand meer na te laten: soms wil je een erfrecht toekennen aan iemand die volgens de wet niet van je erft. Of je wil net wat meer toekennen aan iemand.
- Om wat minder aan iemand toe te kennen: sommige testamenten worden opgesteld om het erfrecht van iemand te beperken.
- Om de familievrede te bewaren: sommige testamenten zijn 'stabiliserend'. Ze wijzen bepaalde goederen toe aan specifieke erfgenamen. De erfgenamen aanvaarden gemakkelijker de verdeling die hun ouders opleggen, en die hun ouders ook uitdrukkelijk wensten. Zo’n testament is ook nuttig vanuit economische overwegingen, bijvoorbeeld om de continuïteit van de familiezaak te waarborgen.
- Om het ouderlijk vruchtgenot te ontnemen: ouders hebben een vruchtgenot op de goederen van hun minderjarige kinderen. Vaak strookt dat met de wens van ouders, maar bij gescheiden ouders bijvoorbeeld kan je met een testament het ouderlijk vruchtgenot en het beheersrecht over de goederen van de minderjarige beperken.
Voor welke vorm ga je?
Of je voor een notarieel testament gaat of niet ... alles hangt af van je persoonlijke situatie. Testamenten, en het erfrecht in het algemeen, zijn gevoelige zaken. Misnoegde erfgenamen, die door een testament minder krijgen dan verwacht, kunnen het testament in vraag stellen. Vaak leidt onduidelijke formulering tot conflicten en soms zelfs tot een rechtszaak.
Wil je geen overbodige risico's nemen? Vraag advies aan een notariskantoor.