Beslissingen nemen over je levenseinde: wat is er mogelijk?

4 mei 2023

Als patiënt word je misschien graag betrokken bij het bepalen van je lot. De toekomst kan je sowieso niet voorspellen. En niemand heeft de garantie dat hij steeds in staat zal zijn om beslissingen te nemen over zijn levenseinde. Gelukkig kan je met voorafgaande wilsverklaringen één en ander vastleggen. Dit kan jou en je naasten gemoedsrust geven.

Voorafgaande wilsverklaringen rond het levenseinde

Wilsverklaringen zijn documenten waarin je zelf duidelijke richtlijnen geeft over een aspect van je levenseinde voor het geval er zich situaties voordoen waarbij je zelf je wensen niet meer kan uitdrukken. Deze documenten hebben met andere woorden pas uitwerking wanneer je door een ziekte, coma, verlamming, dementie… wilsonbekwaam wordt. ‘Wilsonbekwaam’ betekent dat je in een toestand verkeert waar je zelf je eigen belangen niet meer kan behartigen.

Je hoeft deze documenten niet helemaal zelf op te stellen. Met het LEIFplan kan je aan de slag met modeldocumenten en de toelichting om deze in te vullen. Twijfel je, dan kan je altijd advies vragen aan een arts.  Er bestaan momenteel vijf voorafgaande wilsverklaringen.

De voorafgaande negatieve wilsverklaring

Met dit document geef je aan dat je, ingeval van onherroepelijke wilsonbekwaamheid, alle of bepaalde onderzoeken en/of behandelingen niet wenst te krijgen. De arts is verplicht om je wensen hieromtrent te eerbiedigen. De verklaring is onbeperkt geldig. Naast jouw eigen exemplaar, voorzie je best een exemplaar voor je arts, je vertegenwoordiger of je familieleden. Deze wilsverklaring kan je niet laten registreren bij de gemeente.

De voorafgaande wilsverklaring euthanasie

De voorafgaande wilsverklaring euthanasie kan je enkel opstellen indien je euthanasie wenst in geval je in een onomkeerbare comateuze toestand zou verkeren. Je kan dus niet op voorhand aangeven dat je euthanasie wenst voor andere gevallen dan een coma. Twee getuigen moeten de wilsverklaring mee ondertekenen. Vandaag is deze wilsverklaring onbeperkt geldig. Opgelet, wilsverklaringen opgesteld voor 2 april 2020 vallen onder de ‘oude’ regelgeving moeten dus nog (een laatste keer) herbevestigd te worden (om onbeperkt geldig te zijn).

Je kan ook een vertrouwenspersoon aanstellen om de arts in te lichten over de euthanasieverklaring indien je als patiënt niet meer in staat bent om dat zelf te doen. Elke arts heeft het recht om de uitvoering van de euthanasie te weigeren. In zo’n geval zal de door jou aangeduide vertrouwenspersoon beroep moeten doen op een andere arts. Deze wilsverklaring kan je kosteloos laten registreren bij de gemeente, maar het blijft van belang om je behandelende arts op de hoogte te brengen van het bestaan van zo’n wilsverklaring.

Opgelet! De ‘voorafgaande wilsverklaring euthanasie’ mag niet verward worden met een ‘euthanasieverzoek’ waarbij een patiënt die lijdt aan een ongeneeslijke en ondragelijke aandoening (fysiek en/of psychisch) om levensbeëindiging kan verzoeken. Het gaat om twee onderscheiden procedures en toepassingsgebieden.

De verklaring voor orgaandonatie

De verklaring voor orgaandonatie is een document waarbij je een keuze voor orgaandonatie officieel bekendmaakt. Wist je dat Belgen het vaakst organen afstaan in de wereld? In België worden de organen van de overledene immers automatisch aangewend om iemands leven te redden, tenzij je dat schriftelijk en uitdrukkelijk hebt geweigerd. De verklaring is registreerbaar bij de gemeente. Je kan dit ook online in orde brengen via www.mijngezondheid.belgie.be. Weet dat je vandaag verschillende keuzemogelijkheden hebt. Zo kan je aanduiden of je wel dan niet instemt met orgaan-, weefsel- of celdonatie voor wetenschappelijk onderzoek of ontwikkeling van nieuwe behandelingen.

De verklaring inzake de wijze van teraardebestelling

Dit document gebruik je om je keuze rond je uitvaart bekend te maken. Zowel de artsen, familieleden als de begrafenisondernemer zijn verplicht om je wensen te eerbiedigen. De verklaring wordt best geregistreerd bij de gemeente zodat er efficiënt kan nagegaan worden wat de wensen waren van de overledene. De wensen rond de uitvaart bekend maken via een testament kan, maar is niet wenselijk. Vaak worden testamenten immers pas behandeld na de begrafenis van de overledene…

De lichaamsschenking aan de wetenschap

Iedereen kan kiezen om zijn lichaam aan de wetenschap te schenken. De lichaamsschenking aan de wetenschap is noodzakelijk voor de vorming van onze toekomstige artsen en voor onderzoek naar nieuwe technieken. Iedere wilsbekwame persoon kan hiervoor contact opnemen met een medische faculteit naar keuze. De faculteit zal je informeren over de stappen en zal je een document als voorbeeld ter beschikking stellen. Het document moet met de hand geschreven zijn. Vervolgens onderteken en dateer je het. Het document vermeldt ook de modaliteiten over wat er achteraf met het lichaam moet gebeuren (religieuze dienst, crematie…).

Je beslissingen delen met je naasten: registratie en Izimi

Van je wilsverklaringen maak je best een aantal exemplaren. Deze moeten door verschillende personen bewaard worden: je arts, je familieleden, je vertrouwenspersoon, je vertegenwoordiger… De exemplaren moeten voorzien zijn van een originele handtekening. De wilsverklaring rond euthanasie, de wilsverklaring rond orgaandonatie, en de verklaring inzake de wijze van teraardebestelling, kan je kosteloos laten registreren bij de gemeente. De registratie is echter geen verplichting; ook niet-geregistreerde wilsverklaringen zijn geldig. Een registratie bij de gemeente geeft wel meer zekerheid over de bekendheid van je wensen.

Je wensen delen met je naasten is niet alleen belangrijk voor de uitvoering van je wensen. Het kan je familieleden ook meer gemoedsrust geven. De documenten vormen een bewijs van je wensen over je levenseinde. Kennis hiervan kan je naasten een bepaalde rust geven. Met Izimi, de digitale kluis van de notarissen, kan je de inhoud van je wensen en beslissingen op een veilige manier delen met je familieleden. Wil je documenten toevoegen met meer toelichting voor je naasten, dan kan je dit ook in de digitale kluis toevoegen. Je hebt ook de optie om je documenten pas na je overlijden te delen met je erfgenamen.

LEIFkaart

De LEIFkaart is een ander middel om het bestaan van wilsverklaringen bekend te maken bij je omgeving. Deze handige kaart vermeldt de wilsverklaringen die je verklaart te bezitten. Door het handige formaat bewaar je die eenvoudigweg in je portefeuille. De LEIFkaart biedt meer zekerheid aan artsen en hulpverleners, die gemakkelijker je wensen kunnen nagaan ingeval het nodig zou zijn. Bovendien kan de kaart ook je vertegenwoordigers, vertrouwenspersonen of je arts vermelden die in het bezit zijn van je wilsverklaringen.

Heb je hierover meer vragen? Bij LEIF kan iedereen terecht voor informatie, overleg en doorverwijzing. Daarnaast leidt LEIF ook zorgverleners op tot LEIFartsen en LEIFnurses. Deze zorgverleners ontwikkelen een specifieke kennis in deze materie. Op www.leif.be vind je ook gebruiksklare documenten om je wilsverklaringen te kunnen opstellen en een aanvraagformulier voor je LEIFkaart. Zo kan ook jij in orde zijn met je papieren rond het levenseinde.
Meer info over de digitale kluis? Neem een kijkje op https://www.izimi.be/nl/

Bron: Fednot