Nieuwe regels bij internationale nalatenschappen: het nadenken waard

24 augustus 2015

Jaarlijks worden ongeveer 450.000 nalatenschappen verdeeld met een internationaal karakter. Internationale nalatenschappen zijn niet altijd een eenvoudige zaak. Tot nu toe had iedere lidstaat zijn eigen spelregels. Daar komt sinds 17 augustus verandering in met de nieuwe Erfrechtverordening. Wat zijn de belangrijkste aandachtspunten?

Grensoverschrijdende nalatenschappen
Internationale nalatenschappen klinkt misschien “ver van ons bed”, maar we hebben er wel degelijk sneller mee te maken dan op het eerste gezicht lijkt. Denk bijvoorbeeld aan situaties waarbij je een huis of rekeningen in het buitenland hebt. Misschien erf je wel van een oom die in Spanje woonde. Misschien overweeg je zelf om op een latere leeftijd naar het buitenland te verhuizen. In al deze gevallen is het van belang te weten dat de spelregels (wat de burgerlijke aspecten betreft) van het erfrecht zijn veranderd. De fiscale regels daarentegen blijven eigen aan iedere lidstaat.

Belang van laatste woonplaats van de overledene
In principe zal het erfrecht en de toepasselijke rechter gekozen worden aan de hand van de laatste woonplaats van de overledene, en dit zowel voor de roerende als de onroerende goederen. Om het toepasselijk erfrecht te bepalen wordt er dus géén onderscheid meer gemaakt naargelang de plaats waar het onroerend goed ligt. Indien iemand een buitenverblijf bezit in Spanje, maar in België woont, zal het Belgisch erfrecht van toepassing zijn. De woonplaats is de plaats waar de betrokken persoon geacht wordt zijn voornaamste belangen te hebben. Dit zou wel eens kunnen verschuiven van het ene land naar het andere. Indien de betrokkene meer in Spanje vertoeft dan zou het Spaans recht in principe van toepassing kunnen zijn.

Hoewel “de laatste woonplaats” bepalend is, kan de betrokken persoon ook kiezen om het recht van het land van zijn nationaliteit te laten spelen. Voor onze erflater die in Spanje renteniert maar de Belgische erfregels wil blijven toepassen bestaat er bijgevolg een mogelijkheid om te kiezen voor de regels van het Belgisch erfrecht. Dat moet dan wel expliciet vermeld worden in een testament.

Een andere uitzondering op de algemene regel van de woonplaats betreft het geval waarbij iemand duidelijk sterkere banden heeft met een ander land, bijvoorbeeld indien iemand kort voor zijn overlijden naar het buitenland is verhuisd en alles erop wijst dat hij desondanks nauwere banden had met zijn land van afkomst.

Europese erfrechtverklaring
De verordening brengt daarnaast een nieuw instrument in leven, dat wel eens voor een grote administratieve vereenvoudiging zou kunnen zorgen: de Europese erfrechtverklaring. Dit document zal de erfgenamen en legatarissen toelaten om in het buitenland hun rechten te verduidelijken en hun rechten te bewijzen. Op basis daarvan zal een buitenlandse bank de betalingen kunnen verrichten aan de erfgenaam of legataris die er recht op heeft. Het gebruik van deze erfrechtverklaring is niet verplicht, erfgenamen zullen zich nog steeds kunnen beroepen op nationale bewijsinstrumenten.

Invloed op successieplanning
De nieuwe regeling zorgt niet enkel voor een vereenvoudiging, maar het zal ook ruimte laten voor nieuwe mogelijkheden binnen de successieplanning. De regel (woonplaats van de erflater, behoudens keuze voor het erfrecht van het land van de nationaliteit) laat verschillende opties open voor mensen die beperkt worden door de regels van het Belgisch erfrecht. Iemand die zijn kinderen wil onterven, kan dat naar Belgisch recht niet. Deze persoon zou zich echter kunnen vestigen in een land waar de wettelijke reserve niet geldt (bijvoorbeeld Polen) om zo het Belgisch recht te omzeilen. Ook de regels over het vruchtgebruik verschillen van lidstaat tot lidstaat.

Check-up nodig?
Zoals de nieuwe verordening bepaalde nieuwe mogelijkheden biedt, kan het evengoed zijn dat ze bepaalde ongewenste gevolgen teweegbrengt. Denk maar aan het geval waarbij je in een land woont, maar al je onroerende goederen zich eigenlijk in België bevinden. Indien je geen actie onderneemt zal het buitenlands recht toegepast worden voor de ganse nalatenschap, en dit kan een paar onaangename verrassingen meebrengen…

Erfrecht en huwelijksrecht zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Aangelegenheden die verband houden met huwelijksvermogensstelsel worden echter niet geregeld door de verordening. Gezien beide materies hand in hand gaan, moet het gekozen erfrecht ook afgestemd worden op het huwelijksstelsel en de huwelijksvoorwaarden. In bepaalde gevallen zal het aangewezen zijn een vergelijking te maken tussen de regels verbonden aan de woonplaats van de erflater en de regels die verbonden zijn aan zijn nationaliteit. Werd er een testament opgesteld, dan zal het mogelijks aangepast moeten worden.

Bron: Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat