Zorgvolmacht en beginnende dementie: waarom tijdig aanpakken cruciaal is
11 september 2025
Door de vergrijzing neemt het aantal mensen met dementie sterk toe. In de meeste gevallen gaat het om Alzheimer. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie leven vandaag ongeveer 220.000 Belgen met dementie. Dat aantal zal de komende jaren alleen maar stijgen. Met een zorgvolmacht kan je hierop vooruitlopen en tijdig bepalen wie je vermogen en persoonlijke zaken mag beheren, mocht je dat zelf niet meer kunnen.
Een moeilijke diagnose met grote gevolgen
“Ik merk dat je vaak dingen vergeet… Misschien moet je toch eens naar de dokter?”
Het is geen gemakkelijk gesprek, maar wel één dat veel families voeren. Wanneer een arts beginnende dementie vaststelt, komt die boodschap vaak hard aan. Ze verandert het leven van de betrokkene en de omgeving voorgoed. Toch is het vaak nog niet te laat om de nodige regelingen te treffen.
Waarom een zorgvolmacht zo belangrijk is
Met een zorgvolmacht kan je vooraf vastleggen wie beslissingen mag nemen wanneer je dat zelf niet meer kan. Dat gaat niet alleen over het betalen van facturen of het verkopen van een woning, maar ook over persoonlijke keuzes.
“Veel mensen willen vooraf inspraak over hun toekomst,” zegt notaris Helena Verwimp. “Sommigen willen absoluut niet naar een woonzorgcentrum, of hebben een duidelijke voorkeur. Zulke wensen kan je perfect opnemen in een zorgvolmacht. Ook zaken zoals wie medische informatie mag ontvangen of wie bepaalde administratieve formaliteiten voor jou mag regelen, kan je erin vastleggen.”
Wat betekent ‘wilsonbekwaam’?
Wilsonbekwaamheid betekent dat iemand niet meer in staat is zijn eigen belangen te behartigen. “Daar bestaat geen strikte wettelijke definitie van,” legt notaris Verwimp uit. “Als notaris moeten wij nagaan of een cliënt voldoende inzicht heeft in wat hij of zij beslist. Bij twijfel vragen we medische attesten. Het is de feitelijke situatie die telt: sommige mensen hebben een diagnose van beginnende dementie, maar zijn nog wel in staat hun zaken te regelen. Dat is vaak een alarmsignaal om niet te wachten met actie ondernemen.”
Pas wanneer de vrederechter iemand officieel handelingsonbekwaam verklaart, verliest diegene de mogelijkheid om zelfstandig financiële beslissingen te nemen. Vanaf dan zal een bewindvoerder tussenkomen om die persoon te vertegenwoordigen of bij te staan bij het beheer van zijn vermogen.
Nooit te vroeg, soms te laat
Een zorgvolmacht kan enkel opgesteld worden zolang je nog wilsbekwaam bent. Voor mensen die al te ver in hun ziekteproces zitten, komt die mogelijkheid te laat. Dan is een bewindvoerder noodzakelijk.
“Bij een diagnose of vermoeden van dementie raad ik altijd aan om niet te lang te wachten,” zegt Verwimp. “Je bepaalt zelf wanneer de zorgvolmacht in werking treedt. Je kan bijvoorbeeld nu al iemand aanduiden die betalingen opvolgt, terwijl je zelf nog mee de controle behoudt. Het grote voordeel is dat de zorgvolmacht geldig blijft, ook als je later wilsonbekwaam wordt. Dat is een belangrijk verschil met een gewone volmacht.”
Vertrouwen is cruciaal
Een zorgvolmacht werkt alleen als je die toevertrouwt aan iemand in wie je 100% vertrouwen hebt. “Vertrouwen is hét sleutelwoord,” benadrukt Verwimp. “Je kan ook een vertrouwenspersoon aanduiden die toezicht houdt. Als er toch problemen ontstaan, kan de vrederechter altijd ingrijpen.”
Toch behoudt de volmachtgever, zolang er geen bewind is opgelegd, het recht om zelf financiële handelingen te stellen. Dat kan risico’s inhouden. “Bij mensen die niet goed met geld omgaan of spilzuchtig zijn, biedt een zorgvolmacht onvoldoende bescherming. In dat geval is een bewindvoerder vaak een betere oplossing.”
Communicatie is alles
“Een gouden tip? Praat erover met alle betrokkenen,” zegt Verwimp. “De aangeduide personen dragen een grote verantwoordelijkheid. Als kinderen worden aangeduid, betrek dan best alle kinderen in het proces. Maak de afspraken ook praktisch haalbaar: een zorgvolmacht moet beschermen, maar tegelijk werkbaar blijven. De notaris is door zijn ervaring met het vermijden van familiale conflicten, de perfecte persoon om je hierin te begeleiden”
Ook partners moeten betrokken worden en het liefst van al nog voor een zorgvolmacht wordt opgesteld. “In veel koppels regelt één van beiden de financiën. Toch is het verstandig om de andere stap voor stap mee in te schakelen. Zo kan die later met meer gemoedsrust en zelfvertrouwen het beheer overnemen wanneer hij of zij in de zorgvolmacht wordt aangeduid.”
Als een zorgvolmacht niet volstaat
Wanneer er geen zorgvolmacht is, of die onvoldoende bescherming biedt, zal de vrederechter een bewindvoerder aanstellen. Dat gebeurt altijd op maat, en nooit verder dan nodig. Soms is bijstand voldoende, soms is actieve tussenkomst vereist.
“Voor persoonlijke zaken kiest de rechter vaak een naaste, zoals een partner. Voor financieel beheer kan ook een derde aangesteld worden,” legt Verwimp uit. “Wie daar zelf invloed op wil hebben, kan via de notaris een ‘verklaring van voorkeur’ laten opstellen. Daarmee kan je aangeven wie jij verkiest als bewindvoerder. De rechter moet die keuze respecteren, tenzij dit jouw belangen schaadt.”
Hoeveel kost een zorgvolmacht?
Voor het opstellen van een zorgvolmacht betaal je sinds 1 januari 2024 een vast ereloon van 211 euro. Zijn jullie met twee lastgevers (bijvoorbeeld partners), dan komt dat neer op 319 euro.
Wil je in dezelfde akte ook een verklaring van voorkeur opnemen voor de aanstelling van een bewindvoerder, dan wordt daar 54 euro extra voor aangerekend.
Naast dit ereloon zijn er nog een aantal bijkomende kosten:
- het recht op geschrift (50 euro),
- de inschrijving in het Centraal Register voor Lastgevingen (CRL) en eventueel ook in het Centraal Register voor Verklaringen (CRV): 19,40 euro per lastgever en per verklaring,
- administratieve kosten.
Op al deze bedragen komt nog 21% btw bovenop. Bovendien wordt er ook een registratierecht van 50 euro geheven.
Bron: Fednot