De notaris: je juridische ‘huisdokter’
1 april 2022
Notaris.be keek naar de derde aflevering van "De notaris"
Gisteren konden wij smullen van een nieuwe aflevering van “De notaris” op Eén. We volgen in de reeks een aantal notarissen die hun cliënten op zeer mooie, maar soms ook droevige momenten begeleiden. Waarom is de notaris zo’n bijzonder beroep? Wat kenmerkt de notaris?
Iedereen kan notaris worden
De tijden dat een kind notaris werd omdat zijn vader notaris was en de tijden van de politieke benoemingen zijn al lang vervlogen. Sinds 2000 strijdt iedereen met gelijke wapens. Wie vandaag notaris wil worden, moet eerst vijf jaar de opleiding “Rechtsgeleerdheid” volgen, een “master na master” in het notariaat aanvangen om zijn theoretische kennis aan te scherpen en minstens drie jaar stage lopen in een notariskantoor om de nodige ervaring op te doen. Pas dan volgt een notarieel examen, dat bovendien vergelijkend is: alleen de beste kandidaten worden benoemd. Een garantie voor kwaliteit, die ondertussen al goed ingeburgerd is. Het eerste examen werd in 2001 georganiseerd.
Een juridische kennis over verschillende takken van het recht
Maar waarom zo’n lange opleiding? Het antwoord is eenvoudig: de notaris draagt de verantwoordelijkheid om je te helpen in verschillende domeinen van het recht. Fiscaal recht, familierecht, erfrecht, vermogensrecht, vennootschapsrecht, administratief recht, …. Vaak duiken al deze verschillende rechtstakken in eenzelfde dossier op. Je zou het als het ware kunnen vergelijken met een puzzel: de meeste juristen hebben een gedetailleerde kennis over zeer specifieke materies. De notaris heeft een overkoepelende kennis over de verschillende stukken. Hij moet als het ware de hele ‘levenspuzzel’ van cliënten in elkaar steken met de nodige mensenkennis en ervaring, zodat cliënten met een gerust hart hun belangrijkste levensgebeurtenissen kunnen regelen.
Zo ook voor Tessa en Stijn, die samen met hun vijf dochters een nieuw- samengesteld gezin vormen. Ze zijn duidelijk bezig met wat er zou gebeuren eenmaal ze er niet meer zijn. “Wij horen allemaal cowboyverhalen over het feit dat we ons huis zouden moeten verkopen” legt Tessa uit. De woning is van Stijn, maar Tessa betaalt mee in de lening. Een aandachtspunt merkt de notaris op. Of hoe vastgoed en erfrecht schijnbaar niets met elkaar te maken hebben, juist heel nauw met elkaar verweven zijn. De notaris komt met een duurzame regeling op de proppen. Niet door de woning te verkopen waar Tessa voor vreesde, maar wel door een huwelijkscontract op te stellen voor Tessa en Stijn. “We zijn maanden bezig geweest om de juiste formule te vinden” zegt Stijn opgelucht. Een hele last die van de schouders van het koppel wegvalt.
Een onafhankelijke en onpartijdige vertrouwenspersoon
Wat de huisdokter is voor je lichaam, is de notaris voor je materiële bezittingen. Niet alleen door de kennis, maar vooral door de vertrouwensband die een notaris deelt met zijn cliënten, net zoals een huisarts heeft met zijn patiënten. Kenmerkend aan de notaris is dan ook de neutraliteit die hij moet behouden ten opzichte van zijn cliënten. De notaris zal heel vaak een bemiddelende houding aannemen zodat evenwichtige overeenkomsten kunnen gesloten worden. Is het niet beter om familiale conflictsituaties onderling op te lossen en geen beroep te moeten doen op eindeloze en kostelijke processen die een familie uit elkaar kunnen halen? We ontdekken in de docureeks een notaris die daar zeer onpartijdig naar kijkt wanneer ze zussen Kris en Ann adviseert. Kris en Ann hebben een slechte band met hun stiefouder en willen van hun deel van een geërfd appartement af. De banden doorknippen zodat ze aan hun rouwproces kunnen beginnen. De notaris kijkt daar nuchter naar en verplaatst zich in beide partijen. “Als je oplossingen wil vinden die met zoveel emoties te maken hebben, vraagt dat tijd. Onze taak is om die belangen allemaal dichter bijeen te krijgen. Met wederzijds respect. Take the place of the others zeg ik altijd”.
De notaris is een vertrouwenspersoon die op de hoogte is van de samenstelling van je vermogen en de verstandhoudingen binnen je familie. En de verstandhouding… dat kan serieus scheef zitten. Zo getuigen de verhalen van de notarissen in de aflevering: mensen die eindeloos ruziemaken (en kosten maken) om kleine bedragen, kinderen die denken dat ze tekortgedaan zijn, vastzittende regelingen omdat iemand vroeger geen nieuwe fiets heeft gekregen tot gevechten in de wachtzaal van het kantoor. “Je hebt altijd iemand die de bovenhand neemt in de discussies. Wij moeten als notaris de zwaksten laten praten, en degene die het meeste plaats inneemt laten zwijgen. Je moet wat psychologische aanleg hebben.”
Praten over je vermogen en de gevolgen ervan voor je gezinsleden blijft voor de meesten een taboe. Toch moeten mensen zich ook voor deze zaken, in alle vertrouwelijkheid, kunnen wenden tot een luisterend raadgever zodat ze de juiste beslissingen kunnen maken voor hun toekomst en dat van hun gezin. Zijn er duidelijk onevenwichtige situaties, dan moeten cliënten daarvan op de hoogte zijn. De notaris legt de gevolgen uit. Een notaris die verzocht wordt om een akte te verlijden die strijdig is met de eerlijkheid en waarheid, moet trouwens zijn ambt weigeren.
Een openbare ambtenaar die rechtszekerheid biedt
Wat is ‘rechtszekerheid’ precies? We begrijpen de betekenis van dit woord vaak maar wanneer het fout loopt. Wanneer het te laat is of wanneer er conflicten zijn die tot bij de rechtbank komen. Wanneer er met andere woorden geen zekerheid meer is. “Een heet hangijzer boven het hoofd” zoals zussen Kris en Ann het verwoorden.
De notaris lost geen geschillen op, maar voorkomt deze. Hij doet dus aan “preventieve” justitie: vermijden dat iets tot de rechtbank komt. Dit komt vooral tot uiting bij het opstellen van akten: notariële akten hebben een “authentieke” bewijswaarde en “uitvoerbare kracht”. Dat eerste betekent dat de wetgever een speciale waarde heeft willen toekennen aan deze documenten, juist omdat ze opgesteld zijn door een deskundige met de nodige kennis van zaken. Het tweede betekent dat partijen zich rechtstreeks kunnen wenden tot een gerechtsdeurwaarder zonder eerst een vonnis te bekomen wanneer één van de partijen zijn verplichtingen niet nakomt. Wie is regelt bij de notaris, mag zeker zijn dat dit later niet meer ter discussie komt te staan.
Check-up bij de notaris
Ga jij af en toe naar de dokter om te kijken of alles in orde is? Ook bij de notaris stap ga je beter om de zoveel jaar eens langs. Los van je eigen leven verandert de wetgeving ook heel snel. Wat je tien jaar geleden hebt geregeld, kan vandaag – door nieuwe regels – een heel andere uitwerking krijgen. Dat ontdekken wij tijdens de aflevering ook wanneer Annik en Dirk bij de notaris langskomen om hun testament te laten aanpassen. Als kinderloos koppel hadden ze, zoals velen, een duolegaat in een testament voorzien. Door een recente wetswijziging is een duolegaat echter niet meer fiscaal interessant. “Wat ze willen bereiken, wordt niet meer bereikt. Dus moeten ze hun testament aanpassen. Voor sommige mensen is het te laat. Sommige cliënten kunnen hun testament niet meer wijzigen omdat ze ondertussen dement geworden zijn.” Waarschuwt de notaris. Maar mag de notaris dan zelf geen contact opnemen met cliënten die ‘slachtoffer’ zouden worden van een wetswijziging? Jammer genoeg niet. De notarissen zijn gebonden aan strikt deontologische regels waarbij ze zelf niet op eigen houtje contact mogen opnemen met hun cliënten om een akte aan te passen.
Eén boodschap dus: ga om vijftal jaar eens langs bij jou notaris om te bekijken of wat je toe nu toe geregeld hebt nog altijd beantwoordt aan je wensen en in lijn is met de huidige wetgeving.
Wil je volledig mee zijn met alle notariële tips and tricks? Dan kan je je altijd inschrijven op de nieuwsbrief van Notaris.be.
“De notaris” elke donderdagavond op Eén om 21u45. Afleveringen te herbekijken op VRT NU.
Foto: VRT
Bron: Fednot