Beslissingen nemen over je levenseinde: alles op een rijtje
3 november 2022
Iedereen sterft. Dat is zeker, maar niemand is zeker van het tijdstip of de manier waarop. Als patiënt worden we zo veel als mogelijk betrokken bij het bepalen van ons lot, maar niemand kan de toekomst voorspellen en niemand kan garanderen dat we steeds in staat zullen zijn om zelf beslissingen te nemen over ons levenseinde. Toch is hierop anticiperen mogelijk aan de hand van voorafgaande wilsverklaringen.
Voorafgaande wilsverklaringen
Wilsverklaringen zijn documenten waarin je zelf duidelijke richtlijnen geeft over een aspect van je levenseinde voor het geval er zich situaties voordoen waarbij je zelf je wensen niet meer kan uitdrukken. Deze documenten hebben met andere woorden pas uitwerking wanneer je door een ziekte, coma, verlamming, dementie… wilsonbekwaam wordt. Deze documenten hoef je niet zelf niet op te stellen. Op Leif.be kan je de wilsverklaringen met de nodige toelichting raadplegen, zodat je zelf aan de slag kan.
Er bestaan momenteel vijf verschillende wilsverklaringen:
- De voorafgaande negatieve wilsverklaring waarbij je op voorhand nauwkeurig aangeeft dat je, ingeval van onherroepelijke wilsonbekwaamheid, alle of bepaalde onderzoeken en/of behandelingen niet wenst te krijgen. De arts is verplicht om je wensen hieromtrent te eerbiedigen. De verklaring is onbeperkt geldig. Naast jouw eigen exemplaar, voorzie je best een exemplaar voor je arts, je vertegenwoordiger of je familieleden. Deze wilsverklaring kan je niet laten registreren bij de gemeente.
- De voorafgaande wilsverklaring euthanasie kan je enkel opstellen indien je euthanasie wenst in geval je in een onomkeerbare comateuze toestand zou verkeren. Je kan dus niet op voorhand aangeven dat je euthanasie wenst voor andere gevallen dan een coma. Twee getuigen moeten de wilsverklaring mee ondertekenen. Sinds 2 april 2020 is deze verklaring onbeperkt geldig. Wie voor deze datum een verklaring had opgesteld, valt onder de oude regelgeving. Een laatste herbevestiging zal nog nodig zijn. Je kan een vertrouwenspersoon aanstellen om de arts in te lichten over de euthanasieverklaring indien je als patiënt zelf niet meer in staat bent om dat zelf te doen. De arts is echter niet verplicht om jouw richtlijnen te volgen. Hij kan weigeren om euthanasie uit te voeren. In zo’n geval zal de door jou aangeduide vertrouwenspersoon beroep moeten doen op een andere arts. Deze wilsverklaring kan je kosteloos laten registreren bij de gemeente, maar het blijft van belang om je behandelende arts op de hoogte te brengen van het bestaan van zo’n wilsverklaring.
Opgelet! Verwar de ‘voorafgaande wilsverklaring euthanasie’ niet met een ‘euthanasieverzoek’ waarbij een patiënt die lijdt aan een ongeneeslijke en ondragelijke aandoening (fysiek en/of psychisch) om levensbeëindiging kan verzoeken. Het gaat om twee onderscheiden procedures en toepassingsgebieden.
- De verklaring voor orgaandonatie is een document waarbij je een keuze voor orgaandonatie officieel bekendmaakt. Wist je trouwens dat Belgen het vaakst organen afstaan in de wereld? In België worden de organen van de overledene immers automatisch aangewend om iemands leven te redden, tenzij je dat schriftelijk en uitdrukkelijk hebt geweigerd. De verklaring is registreerbaar bij de gemeente.
- De verklaring inzake de wijze van teraardebestelling gebruik je om je keuze rond je uitvaart bekend te maken. Zowel de artsen, familieleden als de begrafenisondernemer zijn verplicht om je wensen te eerbiedigen. De verklaring wordt best geregistreerd bij de gemeente zodat er efficiënt kan nagegaan worden wat de wensen waren van de overledene. De wensen rond de uitvaart bekend maken via een testament kan, maar is niet wenselijk. Vaak worden testamenten immers pas behandeld na de begrafenis van de overledene…
- Iedereen kan kiezen om zijn lichaam aan de wetenschap te schenken. De lichaamsschenking aan de wetenschap is noodzakelijk voor de vorming van onze toekomstige artsen en voor onderzoek naar nieuwe technieken. Iedere wilsbekwame persoon kan hiervoor contact opnemen met een medische faculteit naar keuze. Deze zal je informeren over de te ondernemen stappen en zal je een document als voorbeeld ter beschikking stellen, om te kunnen overgaan tot schenking van het lichaam aan de wetenschap. Dit document dient handgeschreven, gedateerd en ondertekend te worden door de schenker. Het vermeldt ook de modaliteiten over wat er achteraf met het lichaam moet gebeuren (religieuze dienst, crematie…)
De registratie bij de gemeente en De LEIFkaart
Van je wilsverklaringen maak je best een aantal exemplaren. Deze moeten door verschillende personen bewaard worden: je arts, je familieleden, je vertrouwenspersoon, je vertegenwoordiger… De exemplaren moeten voorzien zijn van een originele handtekening. De wilsverklaring rond euthanasie, de wilsverklaring rond orgaandonatie, en de verklaring inzake de wijze van teraardebestelling, kan je kosteloos laten registreren bij de gemeente. De registratie is echter geen verplichting; ook niet-geregistreerde wilsverklaringen zijn geldig. Een registratie bij de gemeente geeft wel meer zekerheid over de bekendheid van je wensen. Wil je zeker zijn dat al je documenten niet verloren gaan? Download ze op Izimi. Met deze digitale kluis kan je trouwens ook deze documenten delen met derden, zodat ook zij op de hoogte zijn van je beslissingen.
De LEIFkaart is een ander middel om het bestaan van wilsverklaringen bekend te maken bij je omgeving. Deze handige kaart vermeldt de wilsverklaringen die je verklaart te bezitten. Door het handige formaat bewaar je die eenvoudigweg in je portefeuille. De LEIFkaart biedt meer zekerheid aan artsen en hulpverleners, die gemakkelijker je wensen kunnen nagaan ingeval het nodig zou zijn. Bovendien kan de kaart ook je vertegenwoordigers, vertrouwenspersonen of je arts vermelden die in het bezit zijn van je wilsverklaringen.
Heb je hierover meer vragen? Bij LEIF kan iedereen terecht voor informatie, overleg en doorverwijzing. Daarnaast leidt LEIF ook zorgverleners op tot LEIFartsen en LEIFnurses. Deze zorgverleners ontwikkelen een specifieke kennis in deze materie. Op www.leif.be vind je ook gebruiksklare documenten om je wilsverklaringen te kunnen opstellen en een aanvraagformulier voor je LEIFkaart. Zo kan ook jij in orde zijn met je papieren rond het levenseinde.
Bron: Fednot