Ongehuwde samenwoners: wat zijn ze aan elkaar verschuldigd?

5 juli 2017

Gehuwden zijn elkaar hulp en bijstand verschuldigd in “goede en kwade” dagen. Dit principe geldt ook na een echtscheiding, in de vorm van een eventuele onderhoudsbijdrage (of “alimentatie”). In onze huidige samenleving wonen echter meer en meer koppels ongehuwd samen. Meer vrijheid, minder formaliteiten, minder verplichtingen… er zijn talloze redenen waarom koppels kiezen om niet te trouwen. Maar moet elke partner dan evenveel bijdragen in de kosten van het samenwonen? Wat zegt de wet hierover?

De feitelijke samenwoners

Wat zegt de wet?
Feitelijke samenwoners hebben wettelijk gezien geen rechten en geen plichten tegenover elkaar. Samenwonende partners die geen verklaring voor de ambtenaar van de burgerlijke stand hebben afgelegd, hebben dus geen bijdrageplicht in de kosten en de lasten van het samenwonen. Gaan de feitelijke samenwonende partners uit elkaar, dan ontstaat er evenmin een recht op alimentatie, hoe lang de partners ook hebben samengewoond.

Wat kunnen ze zelf regelen?
Bij gebrek aan enige wettelijke bepaling over hun rechten en plichten tijdens en na de samenwoning, zijn de feitelijke samenwoners volledig aangewezen op hun eigen gemaakte afspraken.

Om hun samenleving te organiseren en bepaalde verplichtingen en rechten “op papier te zetten” kunnen ze gebruik maken van een samenlevingsovereenkomst. Hierin kunnen tal van zaken geregeld worden: wie bezit wat? Hoeveel storten de partners maandelijks op een gemeenschappelijke rekening? Wie neemt welke kosten voor zijn rekening? Uiteraard kunnen de partners geen afspraken maken die hun persoonlijke vrijheid beperken. Zo kan de ene samenwoner zijn samenwonende partner nooit verbieden om hem of haar te verlaten. Ook erfrechtelijke afspraken kunnen de feitelijke samenwoners niet maken met een samenlevingsovereenkomst; hiervoor is een testament bij de notaris vereist. Wel kunnen de feitelijke samenwoners afspraken maken rond een tijdelijke alimentatieregeling in geval van breuk.

Feitelijke samenwoners die afspraken met elkaar willen vastleggen via een samenlevingsovereenkomst kunnen deze overeenkomst zowel onderhands als notarieel (laten) opstellen. Het grote voordeel van de notariële akte is dat de samenwonende partners geen beroep moeten doen op de rechter indien afspraken niet worden nageleefd. De notariële akte is immers een uitvoerbare titel waarmee de samenwoners de naleving van de afspraken kunnen afdwingen zonder beroep te doen op de rechtbank.

De wettelijke samenwoners

Wat zegt de wet?
Ook wettelijke samenwoners zijn elkaar geen hulp en bijstand verschuldigd. Wanneer wettelijke samenwoners een punt zetten achter hun samenwoning, zal er dan ook geen alimentatie verschuldigd zijn. In tegenstelling tot de feitelijke samenwoners moeten de wettelijke samenwoners – net zoals gehuwden - wél bijdragen tot de lasten van het samenleven naar evenredigheid van hun mogelijkheden. Deze bijdrageverplichting heeft betrekking op alle uitgaven en lasten die verbonden zijn aan het samenwonen, waaronder ook de kosten voor de opvoeding van de kinderen die onder hetzelfde dak leven.

Wat kunnen ze zelf regelen?
Ook wettelijke samenwoners kunnen met een samenlevingsovereenkomst tal van zaken regelen met betrekking tot hun samenwoning: eigendomsverhoudingen, bijdragen, afspraken en verplichtingen… Net zoals feitelijke samenwoners kunnen ze ook een tijdelijke alimentatieregeling afspreken voor het geval er een einde gesteld zou worden aan de samenwoning.

Wettelijke samenwoners zijn – net zoals de feitelijke samenwoners – niet verplicht om een samenlevingsovereenkomst op te stellen, maar indien ze zo’n overeenkomst willen opstellen, moet dit notarieel gebeuren.

Kan het bestaan van een samenlevingsovereenkomst werkelijk een invloed hebben op de inkomsten van de wettelijke samenwoners? In bepaalde specifieke gevallen wel; meer bepaald voor wat betreft de “overlijdensbijslag” die uitgekeerd wordt aan de langstlevende wettelijke samenwonende partner wanneer zijn partner overlijdt naar aanleiding van een beroepsziekte of een arbeidsongeval. Enkel wettelijke samenwoners die een notariële samenlevingsovereenkomst hebben voorzien waarin een specifiek geformuleerde “hulpplicht” werd bedongen, komen in aanmerking voor zo’n overlijdensbijslag. Arbeidsongevallen en beroepsziekten mogen dan wel zeldzaam zijn… het zal je maar overkomen.

Niet alleen echtgenoten hebben onderhoudsplichten. Hoewel wettelijke samenwoners geen hulp en bijstand verschuldigd zijn tegenover elkaar, moeten ze wél bijdragen in de lasten van het samenwonen. Dit omvat ook de kosten voor de opvoeding van de samenwonende kinderen. Feitelijke samenwoners zijn volledig aangewezen op eigen afspraken met betrekking tot onderhoudsverplichtingen. De wet regelt niets voor hen. Ongehuwde samenwoners die meer zekerheid wensen over de organisatie van hun samenwonen (en de kosten en lasten die ermee gepaard gaan) kunnen afspraken maken in een samenlevingsovereenkomst. Hiervoor beroep doen op een notaris heeft als voordeel dat de partners een uitvoerbare titel krijgen waarmee de gemaakte afspraken rechtstreeks afdwingbaar worden, zonder tussenkomst van de rechter. Bovendien zal de notaris de samenwonende partners adviseren over tal van zaken met betrekking tot hun samenwoning.

Bron: Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat